Na swoich stronach spółka Gremi Media SA wykorzystuje wraz z innymi podmiotami pliki cookies (tzw. ciasteczka) i inne technologie m.in. w celach prawidłowego świadczenia usług, odpowiedniego dostosowania serwisów do preferencji jego użytkowników, statystycznych oraz reklamowych. Korzystanie z naszych stron bez zmiany ustawień przeglądarki oznacza wyrażenie zgody na użycie plików cookies w pamięci urządzenia. Aby dowiedzieć się więcej o naszej polityce prywatności kliknij TU.

Karabin dla młodzieży

Marek Kozubal 24-10-2016, ostatnia aktualizacja 24-10-2016 10:14

Ponad 50 tysięcy uczniów do szkoły wkłada mundury. To potężna siła. Tylko czy ktoś ma sensowny pomysł, jak ten potencjał wykorzystać?

Manewry w Kurnędzu: na azymut, w siwym dymie
autor: Marian Zubrzycki
źródło: Rzeczpospolita
Manewry w Kurnędzu: na azymut, w siwym dymie
autor: Marian Zubrzycki
źródło: Rzeczpospolita
autor: Marian Zubrzycki
źródło: Rzeczpospolita

Stołówka w młodzieżowym ośrodku integracyjnym YMCA we wsi Kurnędz koło Sulechowa nad Pilicą (Łódzkie). Na drewnianej ścianie wisi okazały krzyż.

Przy długich stołach siedzi 70 uczniów z Liceum Ogólnokształcącego im. Waldemara Milewicza w Warszawie. Dwie klasy albo – jak częściej się je określa – dwa plutony.

W plutonach w większości chłopcy, ale są też dziewczyny. Wszyscy w oliwkowych mundurach, ciężkich czarnych butach. Zwinięte zielone berety wcisnęli pod naramienniki. Na prawym ramieniu znak V, oznacza pierwszą klasę. Na lewym zielone naszywki z nazwą szkoły, napisem „klasa wojskowa" i skrzyżowanymi mieczami na tle otwartej książki. Powyżej biało-czerwona naszywka.

Wokół ławek, w półmroku, krąży członek organizacji FIA (Fideles et instructi armis – Wierni w gotowości pod bronią). Mundur polowy do złudzenia przypomina uniform wojsk specjalnych. Na głowie – kapelusz maskujący. Takie nakrycia głowy nosili nasi żołnierze w czasie misji w Iraku i Afganistanie.

FIA to jedna z kilku organizacji proobronnych, które szkolą młodzież z klas mundurowych. W skład tego stowarzyszenia wchodzą byli żołnierze zawodowi, harcerze, pasjonaci wojskowości. Organizacja jest nieco tajemnicza, nie chce podawać zbyt wielu informacji na swój temat, chociaż wiadomo, że jest blisko rządzących, a także wojska. Na stronie internetowej FIA można zobaczyć zdjęcia, na których członkowie organizacji pozują w towarzystwie szefa resortu obrony. Najpewniej niektórzy z nich zasilą niebawem tworzone przez Antoniego Macierewicza wojska obrony terytorialnej.

Za pieniądze z MON FIA organizuje m.in. krótkie szkolenia wojskowe dla młodzieży z klas wojskowych. Takie jak to, w którym biorą udział uczniowie z „Milewicza".

Członek FIA (na jego prośbę nie podajemy danych identyfikacyjnych) wylicza zasady, jakie obowiązują na obozie. Mówi o nocnych wartach i ciszy nocnej – jej złamanie może być dolegliwe dla całego plutonu. Nieszczęśnicy zostaną wyciągnięci z łóżek na przejmujący chłód i dodatkowe ćwiczenia fizyczne. Prawie jak w wojsku. – Po kolacji odbędzie się szkolenie z bezpiecznego posługiwania się pistoletem Glock i karabinka AKM Kałasznikowa. Tylko uważajcie, żebyście nie zrobili komuś krzywdy lufą karabinu – ostrzega.

W kolejnych dniach uczniowie poznają zasady posługiwania się bronią, na strzelnicy oddadzą serię z kałasznikowa i pistoletu, nauczą się ewakuować rannego z pola walki i udzielać pomocy medycznej.

W czasie ćwiczeń terenowych z topografii ich sylwetki zlewają się z leśnym poszyciem. Zajęcia odbywają się w ciszy. Panuje wzorowy porządek i dyscyplina. Nie ma narzekania, klasa się nie rozłazi. Widać, że szesnastolatki poznały już, co to musztra. Zbiórka na placu apelowym odbywa się w mig, a marsz dwójkami – równym krokiem.

Patriotyzm nie jest zły

Kształcenie młodzieży z klas mundurowych powinno się odbywać w duchu wartości patriotycznych, przyczyniając się do integracji młodych ludzi ze społeczeństwem oraz przeciwdziałania negatywnym zjawiskom występującym wśród części uczniów (wzrost przestępczości, narkomania, alkoholizm itp.). Klasy tego typu powinny wychodzić naprzeciw naturalnym potrzebom młodego człowieka: spożytkowaniu młodzieńczej energii i zapału, ciekawości, chęci przeżycia przygody, kształtowaniu tężyzny fizycznej" – pisze anonimowy autor bloga na stronie internetowej klasamundurowa.pl. „Dodatkowe szkolenia i kursy dostępne dla uczniów, takie jak np.: nurkowania, szybowcowy, spadochronowy, prawa jazdy, ratownictwa wodnego, i przedmedycznego, motorowodny itp. powinny umożliwić im zdobycie umiejętności dodatkowo punktowanych przy naborze do wybranych służb" – kontynuuje opis zasad bloger.

Kiedy rozmawiam z uczniami w mundurach, nie mam wątpliwości, że Polska jest dla nich niezwykle ważna. Wiedzą, kim byli cichociemni, znają bohaterów wojny polsko-bolszewickiej, nieobce są im nazwiska rotmistrza Witolda Pileckiego, majora Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki", generała Stefana „Grota" Roweckiego czy sanitariuszki „Inka". Ciarki chodzą im po plecach, gdy w czasie uroczystości patriotycznych w jednym szeregu stoją obok żołnierzy elitarnej jednostki wojsk specjalnych GROM. Wielu z nich marzy o takiej służbie.

– W klasach mundurowych kładzie się nacisk na historię, wpajane są postawy patriotyczne. To nie jest złe. Jest mi smutno, że wielu naszych rówieśników z innych szkół nie jest w stanie nic powiedzieć o bohaterach, którzy oddali życie za Polskę – mówi Tomek Dąbrowski, uczeń III klasy „mundurowej" w „Milewiczu".

Wojsko w genach

Tomek mówi mi, że patriotyzm wyniósł z domu. Jego pradziadek był żołnierzem Armii Krajowej. Walczył w Kampinosie. Rodzina nie ma pewności, gdzie zginął i został pochowany. Tata był funkcjonariuszem straży pożarnej, a Tomek chce służyć w wojsku. Klasa mundurowa to pierwszy krok do spełnienia marzeń. Oprócz tego działa w wolontariacie. Pomagał m.in. pielgrzymom w czasie Światowych Dni Młodzieży w Warszawie oraz Krakowie.

Także Sławek Sitkowski właśnie w domu nasiąknął duchem wierności dla Rzeczpospolitej. Jego pradziadek jest członkiem władz jednej z organizacji kombatanckich. – Byłem, a w zasadzie wciąż jestem harcerzem. Pomaganie innym ludziom jest dla mnie ważne – podkreśla.

Kiedy z nimi rozmawiam, odnoszę wrażenie, że noszony na co dzień mundur zmienił ich sposób postrzegania świata. Ci nastoletni przecież chłopcy zachowują się jak dorośli. Wiedzą, że ludzie na nich patrzą i oczekują od niech godnej postawy, bo na bluzie noszą biało-czerwone barwy. Wbrew obawom środowisk liberalno-lewicowych, polityka niespecjalnie ich pociąga („Jest nieczysta" – tłumaczy mi jeden z chłopaków). W czasie przygotowywania tego tekstu spotkałem tylko jednego sympatyka partii politycznej – Obozu Narodowo-Radykalnego. Zdecydowanie więcej jest harcerzy oraz członków Związku Strzeleckiego „Strzelec". Większość z nich powtarza, że po prostu chce pomagać innym.

– W przeciwieństwie do wielu żołnierzy, którzy nie służą ojczyźnie, tylko pracują w wojsku od godziny 7 do 15, od poniedziałku do piątku, moi uczniowie są gotowi do prawdziwej służby – chwali ich jeden z pedagogów.

Młodzież zadziwiająco garnie się do tych klas. W ciągu kilku lat liczba uczniów w mundurach podwoiła się. Jeszcze w 2013 roku szacowano, że w organizacjach proobronnych jest około 30 tys. członków, mniej więcej tyle samo w klasach mundurowych. – Dzisiaj w całym kraju jest około 2 tysięcy klas mundurowych, wojskowych, penitencjarnych, policyjnych, straży granicznej, a w nich 57 tys. uczniów – mówi Piotr Goruk-Górski, koordynator klas mundurowych w Zespole Szkół nr 7 na warszawskiej Woli (częścią tej szkoły jest liceum im. Milewicza).

Dyrektorzy szkół nie kryją zadowolenia. Popularność tych klas sprawia, że ich placówki nie są likwidowane.

Kandydaci do klas mundurowych w „Milewiczu" pochodzą nie tylko z Warszawy, ale całego regionu, m.in. Wyszkowa, Żyrardowa, Skierniewic. Często ich bliscy byli lub są związani ze służbami, pracują w wojsku, straży pożarnej czy ABW. Ciągłość pokoleniowa wśród mundurowych to nic nowego. Tak było przed wojną i później. Do dzisiaj w armii rządzą rodzinne klany.

– Na jedno miejsce mam w zależności od rocznika od sześciu do dziesięciu kandydatów. Dzisiaj mamy dwie klasy, ale z powodzeniem moglibyśmy prowadzić cztery – podkreśla Goruk-Górski.

– To naprawdę dobrzy uczniowie. Wysoko stawiają sobie poprzeczkę. Zależy im, aby dobrze zdać maturę, dostać się na studia, a w przyszłości pracować w służbach mundurowych – chwali nauczycielka Mira Niewiarowska.

Ale nie wszyscy wytrzymują wojskowy dryl. Odpadają, bo na przykład nie są w stanie ukończyć 25-kilometrowego marszu po Bieszczadach albo nieść przez kilka kilometrów skrzynkę z amunicją.

Tylko dlaczego ludzie w wieku 16 lat w ogóle chcą założyć mundur? – Główna motywacja to chęć podjęcia służby wojskowej albo szerzej, w instytucjach systemu bezpieczeństwa państwa. Oni doskonale widzą, co się dzieje na świecie, jakie są zagrożenia – tłumaczy Goruk-Górski. Niektórzy, rzecz jasna, traktują to jako fajną przygodę.

Z obserwacji Piotra Goruka-Górskiego wynika, że co trzeci absolwent jego klasy znajduje pracę w zawodach zajmujących się bezpieczeństwem (od straży pożarnej, wojska, policji, po centra zarządzania kryzysowego i służby specjalne). Po maturze dostają się do Wojskowej Akademii Technicznej, Akademii Sztuki Wojennej, wojskowych szkół oficerskich.

Pewnie dlatego właśnie wojsku najbardziej zależy na klasach mundurowych, bo to potencjalni kandydaci na żołnierzy, którzy po krótkim szkoleniu mogą zasilić obronę terytorialną albo stanowić rezerwę mobilizacyjną. – Wypełniamy lukę po likwidacji zasadniczej służby wojskowej, która moim zdaniem była błędem – mówi mi jeden z nauczycieli.

Bojówki Macierewicza

Program szkolenia dla uczniów tych klas stworzył Sztab Generalny. Dyrektorzy szkół mogą podpisać umowę z komendą uczelni wojskowej lub wojskowym ośrodkiem szkolenia. Od początku tego roku nauczyciele mogą też korzystać z „Vademecum strzelca", które zostało przygotowane przez oficerów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Cykl kształcenia obejmuje 150 godzin nauki.

Przeglądam „Vademecum" – a tam m.in. nauka rewidowania ludzi, kontrolowania samochodów, sposoby konwojowania, maskowania się, opis uzbrojenia i wyposażenia żołnierzy, rysunki pozycji strzeleckich. Do tego garść informacji na temat międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych, teorii szkolenia strzeleckiego, wiedzy o armiach obcych państw. To, jak dotąd – mimo że klasy mundurowe istnieją już od kilkunastu lat – jedyny podręcznik do nauki podstaw wojskowości dla uczniów.

Po zaliczeniu szkolenia wojskowego w szkole absolwenci mają mieć skróconą tzw. służbę przygotowawczą do Narodowych Sił Rezerwowych lub Wojsk Obrony Terytorialnej. To ważne dla systemu bezpieczeństwa państwa, bo teraz centra szkoleń wojskowych mogą rocznie wyszkolić zaledwie kilka, kilkanaście tysięcy ochotników.

Z drugiej jednak strony Wojskowe Komendy Uzupełnień wcale nie gwarantują, że absolwent klasy mundurowej zostanie w pierwszej kolejności przyjęty do wojska. Wojskowi odpowiedzialni za rekrutację i szkolenie podkreślają, że dla absolwentów klas wojskowych nie ma specjalnych preferencji. – Wszystko zależy od potrzeb sił zbrojnych, a konkretnie od jednostek wojskowych. W większym stopniu zależy nam na ludziach, którzy mają wykształcenie techniczne, prawo jazdy, kurs płetwonurka lub skoczka spadochronowego niż tylko ukończoną szkołę średnią w klasie mundurowej. To za mało – mówi mi jeden z oficerów Wojska Polskiego (woli pozostać anonimowy).

Według niego plusem nauki w klasie mundurowej jest to, że uczniowie mają kontakt z jednostką wojskową, wiedzą, czego mogą się spodziewać w trakcie rekrutacji dla kandydatów na żołnierzy zawodowych. No i znają podstawy wojaczki.

Szkoła im. Milewicza też współpracuje z wojskiem – z Batalionem Dowodzenia Wojsk Lądowych z Białobrzegów oraz Dowództwem Garnizonu Warszawa. – Wojsko organizuje szkolenia dla uczniów, daje autobus na wyjazd – wyjaśnia Piotr Goruk-Górski. Wszyscy moi rozmówcy zapewniają, że armia traktuje ich poważnie.

Dobrze, że jest ktoś, kto traktuje te klasy serio, bo na MEN nie mogą liczyć. Dzisiaj w PiS-owskim rządzie, znanym z patriotycznej retoryki, w stosunku do klas mundurowych panuje swoista schizofrenia. Jedno ministerstwo – edukacji – wypowiada się o nich chłodno, drugie – obrony narodowej – ciepło. Samorządy, w których gestii znajdują się szkoły, też mają do nich stosunek ambiwalentny. Warszawa traktuje je wręcz wrogo, bo uczniów w mundurach chętnie odwiedza znienawidzony przez polityków Platformy Obywatelskiej Antoni Macierewicz. Zresztą on sam też traktuje te wizyty dość instrumentalnie. Ociepla wizerunek jako dobry gospodarz, dbający o stan bezpieczeństwa państwa. Nie przez przypadek przecież to w jednej z takich szkół ogłosił powołanie nowego rodzaju wojsk, czyli obrony terytorialnej. Formacji, która ma liczyć około 40 tys. żołnierzy.

Ale nazwisko „Macierewicz" nie tylko na polityków PO działa jak płachta na byka. Jeden z opiekunów klasy mundurowej opowiada taką historię: było kilka dni po lipcowym szczycie NATO w Warszawie. Poligon wojskowy w zachodniej Polsce. Ćwiczą uczniowie klas mundurowych z całego kraju. Uczą się musztry, regulaminu wojskowego, bezpiecznego posługiwania bronią. Przypominają żołnierzy.

Nagle na obóz przyjeżdża chińska telewizja. Dziennikarze podobno przez przypadek zahaczają o poligon w drodze powrotnej z Warszawy do Berlina (tam mieści się wschodnioeuropejska siedziba stacji). – Chcą z nami rozmawiać. W grupie mam ucznia o chińskich korzeniach, który doskonale zna język Państwa Środka. To on wyłapuje, że chcą nas wmanewrować w jakąś prowokację międzynarodową. Prowadzący nagranie redaktor chce udowodnić, że właśnie rozpoczęły się manewry bojówek Macierewicza, które przygotowują się do marszu na Moskwę – opowiada opiekun. Informacja trafia do wojskowych służb kontrwywiadowczych.

A oni, uczniowie klas mundurowych, nie są ani „psami łańcuchowymi" Macierewicza, ani tym bardziej nie przygotowują się do ataku na kogokolwiek, choć może faktycznie, ich funkcjonowanie przypomina „edukacyjną partyzantkę".

Długi eksperyment

Dla Ministerstwa Edukacji Narodowej klasy mundurowe nie istnieją. Dowód? „W polskim systemie edukacji w zasadzie nie ma klas »mundurowych« czy »narodowych«. (...) Funkcjonowanie tzw. »klas wojskowych«, »policyjnych«, »mundurowych« w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych to rozwiązanie poszerzające ofertę edukacyjną szkoły. (...) Prowadzenie »klas wojskowych" umożliwiają przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne szkoły i placówki" – tłumaczy zawile w przesłanym mi e-mailu Anna Ostrowska, rzeczniczka MEN. Twierdzi, że resort nie ma informacji, ilu uczniów chodzi do takich klas.

Na tworzenie klas mundurowych pozwoliła jedna z liderek Sojuszu Lewicy Demokratycznej Krystyna Łybacka, szefowa resortu edukacji w rządzie Leszka Millera. Ale przez kilka lat niewiele się działo. – Klasy powstawały oddolnie, tworzyli je nauczyciele historii lub dawnego przysposobienia obronnego. Dzisiaj to potężna siła. Pytanie, czy ktoś będzie miał sensowny pomysł, jak ten potencjał wykorzystać – kręci głową Piotr Goruk-Górski, który „swoją" pierwszą klasę zaczął tworzyć dziesięć lat temu.

Do klas mundurowych pierwszy rękę wyciągnął profesor, generał Bogusław Pacek, były komendant Żandarmerii Wojskowej, który w 2013 r. został doradcą ministra w rządzie PO Tomasza Siemoniaka. Akurat wybuchła wojna na wschodzie Ukrainy, Rosja rozpoczęła okupację Krymu i wsparła rosyjskich separatystów w Donbasie. To wtedy po raz pierwszy w armii i rządzie zaczęto się zastanawiać nad odbudowaniem obrony terytorialnej, czyli siły wojskowej składającej się głównie z ochotników, którzy w czasie wojny wzięliby na siebie obronę swoich miejscowości.

MON, świadomy słabości armii zawodowej zredukowanej do 100 tys. żołnierzy, postanowił wciągnąć do systemu bezpieczeństwa organizacje paramilitarne, których członkowie na własny koszt uczyli się walki, a także klasy mundurowe.

Z tym że nikt nie zadbał o sformalizowanie ich statusu. Zazwyczaj działają przy ogólniakach lub technikach. Uczniowie mają takie same lekcje, jak w innych typach szkół ponadgimnazjalnych. Różni ich to, że chodzą w mundurach. – Od drugiej klasy mają podstawy wojskowości, raz w tygodniu basen w ramach wychowania fizycznego i samoobronę, to dodatkowa godzina z tzw. puli dyrektora szkoły – tłumaczy Piotr Goruk-Górski. I jeszcze raz w miesiącu uczniowie z Warszawy mają zajęcia strzeleckie na obiektach należących do CWKS Legia. W weekendy biorą udział w uroczystościach państwowych czy zlotach, a to dlatego, że klasa z „Milewicza" ma pododdział reprezentacyjny, wyszkolony przez żołnierzy z elitarnego batalionu reprezentacyjnego Wojska Polskiego (to oni pełnią wartę przy Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie). Słowem, ćwiczenie się w sztuce wojennej to zajęcia dodatkowe. Na dodatek wysoko płatne. I to z własnej kieszeni. Za wszystko – amunicję na strzelnicach, ćwiczenia na poligonie, a także mundury, uczniowie płacą sami. – Bluza, beret, spodnie, dwa T-shirty, ocieplacze, buty to koszt ok. 750 zł – wylicza Mira Niewiarowska.

Od wielu lat nauczyciele klas mundurowych apelują do ministerstw obrony narodowej oraz edukacji o uregulowanie ich statusu, tak jak to ma miejsce w przypadku klas muzycznych czy sportowych. Uważają, że powinny być tworzone nie tylko klasy, ale państwowe szkoły wojskowe. A w czteroletnim liceum (taki model kształcenia chce przywrócić szefowa resortu edukacji Anna Zalewska) widzą swoją szansę. – Program kształcenia powinien być ujednolicony – uważają moi rozmówcy. – W budżecie powinny znaleźć się pieniądze choćby na zajęcia strzeleckie, mundury, wyjazdy na obozy wojskowe.

Na razie mimo wielu szumnych deklaracji MON o większym wsparciu dla tych klas nie słychać. – Wie pan, dzisiaj nawet wieniec, który składamy w czasie uroczystości patriotycznych przy Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, kupujemy za własne pieniądze – podsumowuje Piotr Goruk-Górski.

Rzeczpospolita

Najczęściej czytane