50 lat po Marcu ’68

Kilka tysięcy emigrantów przyjedzie do Polski na rocznicowe uroczystości.

Od debaty na Uniwersytecie Warszawskim rozpoczynają się uroczystości związane z 50. rocznicą protestów społecznych w całej Polsce, czyli tzw. wydarzeń marcowych.

Ich konsekwencją stała się antysemicka nagonka, której ton narzuciły wystąpienia ówczesnego szefa komunistycznej partii Władysława Gomułki. Towarzyszyła temu czystka w partii i aparacie bezpieczeństwa. Jak oceniają historycy, w wyniku antysemickiej kampanii z Polski wyjechało ok. 13 tysięcy Polaków o żydowskich korzeniach.

Właśnie ruszają ogólnopolskie obchody rocznicy tych wydarzeń. Zaplanowano 30 spotkań, sztuki teatralne, wernisaże, debaty, które zostaną zorganizowane w ośmiu miastach Polski, a także w Sztokholmie, gdzie osiadła część emigrantów.

2 marca o godz. 15 zaplanowana jest debata na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego „Przed Marcem '68". Z informacji od organizatorów wynika, że udział w niej wezmą m.in. prof. Andrzej Paczkowski, historyk, w okresie PRL działacz opozycji demokratycznej, prof. Marcin Zaremba, badacz najnowszej historii Polski, oraz Irena Lasota, działaczka społeczna, politolog i publicystka, która współpracuje m.in. z „Rzeczpospolitą". Debatę ma poprowadzić dr Ryszard Żółtaniecki, socjolog, dyplomata i wykładowca Collegium Civitas.

Irena Lasota aktywnie uczestniczyła w wydarzeniach marcowych, a potem została aresztowana. 19 marca 1968 r. podczas spotkania z aktywem robotniczym I sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka, mówiąc o „prowodyrach" protestów, wymienił ją publicznie z imienia i nazwiska. Irena Lasota opuściła Polskę w 1970 roku. Mieszka w Waszyngtonie.

Pod koniec stycznia napisaliśmy, że nie została zaproszona do debaty na temat wydarzeń marcowych organizowanej przez Uniwersytet Warszawski, pomimo takiego wniosku Komisji Zakładowej NSZZ Solidarność. Po naszej publikacji premier Mateusz Morawiecki zaprosił ją do udziału w ogólnopolskich obchodach tych wydarzeń. Te właśnie ruszają i potrwają do połowy marca. W programie ogólnopolskich wydarzeń organizowanych przez społeczność żydowską w Polsce oraz emigrantów Marca '68 przewidziano spotkania ze świadkami historycznych wydarzeń, z emigrantami marcowymi (będą odbywały się m.in. w klubokawiarni Babel przy ul. Próżnej 5 w Warszawie). 6 marca w Filharmonii Narodowej odbędzie się koncert symfoniczny pod batutą Jacka Kaspszyka, wystąpią muzycy o korzeniach polsko-żydowskich.

W panelu dyskusyjnym organizowanym 8 marca w Domu Literatury w Warszawie wezmą udział m.in. Leszek Szaruga, Anna Frajlich, Piotr Matywiecki, Leo Kantor, Jan Lec i Leopold Sobel. Specjalny program przygotował Uniwersytet Warszawski, gdzie 8 marca milicja i tzw. aktyw partyjny brutalnie zaatakowały demonstrację studencką.

Debaty, pokazy filmów, spotkania autorskie organizuje też Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Wydarzeniem szczególnym stanie się otwarcie 9 marca wystawy czasowej „Obcy w domu. Wokół Marca '68". „Będzie ona pokazywać nie tylko przyczyny, przebieg i skutki antysemickiej kampanii lat 60., ale także opowie o różnych, osobistych doświadczeniach osób z pokolenia Marca '68" – opisują organizatorzy.

Cykl imprez organizuje też IPN. 2 marca w Centrum Edukacyjnym Przystanek Historia w Katowicach im. H. Sławika odbędzie się prelekcja „Marzec 1968 po pół wieku: oceny, interpretacje i manipulacje", którą wygłosi prof. Jerzy Eisler, dyrektor Oddziału IPN w Warszawie. Tego samego dnia w Domu Pamięci Żydów Górnośląskich zorganizowany zostanie panel z udziałem świadków wydarzeń: Joanny Helander, Henryka Alberta, Jurka Hirschberga, Dawida Krzesiwy, Michała Sobelmana, Jacka Schatza.

Organizatorzy uroczystości szacują, że w wydarzeniach rocznicowych weźmie udział kilka tysięcy osób, które w latach 1968–1971 emigrowały z Polski.