Skwer Józefa Rotblata

Teren u zbiegu Smoczej i Nowolipki nosi nazwę skweru Józefa Rotblata – noblisty, fizyka i lidera pacyfistycznego ruchu naukowców Pugwash.

Rada Warszawy 30 sierpnia 2018 r. podjęła uchwałę nadającą nazwę „Skwer Józefa Rotblata" terenowi zieleni zlokalizowanemu w dzielnicy Wola po południowo-zachodniej stronie skrzyżowania ulic Nowolipki i Smoczej.

Dwa miesiące po podjęciu decyzji przez warszawskich radnych, 31 października, w obecności przedstawicieli władz samorządowych, rodziny, przyjaciół oraz mieszkańców odbyła się uroczystość nadania skwerowi imienia laureata Pokojowej Nagrody Nobla.

– Przywracamy pamięć o Józefie Rotblacie – skromnym warszawiaku i wielkim naukowcu. Pochodził z niezamożnej i wielodzietnej rodziny, tym bardziej budzi szacunek jego upór w zdobyciu wiedzy. Pracował na utrzymanie w dzień, wieczorami się uczył. Rok przez wybuchem wojny obronił na Uniwersytecie Warszawskim doktorat. Studia w Warszawie i uzyskane tu wykształcenie otworzyły mu drogę do dalszego rozwoju na zachodzie. Był pierwszym naukowcem, który porzucił pracę nad bombą atomową ze względów moralnych. Po wojnie swój wynalazek postanowił wykorzystać w medycynie, będąc jednym z pionierów badań na temat promieniowania – przypomniała na uroczystości Hanna Gronkiewicz-Waltz, prezydent m.st. Warszawy.

Józef Rotblat (1908-2005) z urodzenia warszawiak, Polak żydowskiego pochodzenia, radiobiolog. W latach 30. był wyróżniającym się fizykiem młodego pokolenia. W 1939 roku wyjechał do Anglii, gdzie działał jako młody naukowiec i współpracował z noblistą, Jamesem Chadwickiem. Wojna uniemożliwiła mu powrót do Polski. W 1944 roku został zaproszony do prac przy Projekcie Manhattan – amerykańskim programie budowy bomby atomowej. Był jedynym uczonym pracującym przy projekcie, który odmówił obywatelstwa brytyjskiego lub amerykańskiego. Do historii przyczynił się również jako pierwszy naukowiec w historii, który porzucił pracę nad bombą atomową ze względów moralnych, gdy był pewny, że hitlerowskie Niemcy nie posiadają podobnej broni. Po wojnie osiadł w Wielkiej Brytanii, gdzie poświęcił się pracy naukowej nad promieniowaniem w medycynie, będąc jednym z pionierów badań w tym obszarze. W 1955 roku stał się jednym z jedenastu sygnatariuszy Manifestu Russella-Einsteina. W apelu najwybitniejsi przedstawiciele światowej nauki wzywali liderów politycznych do pokojowego wykorzystania osiągnięć współczesnej techniki. Dwa lata później, w 1957 Józefa Rotblat stał się współzałożycielem i liderem pacyfistycznego ruchu naukowców Pugwash. W ramach inicjatywy organizował coroczne spotkania najwybitniejszych naukowców oraz polityków z obu stron żelaznej kurtyny, co łagodziło z napięcia polityczne. W 1995 roku wraz z ruchem Pugwash otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla, „za wysiłki zmierzające do zmniejszenia roli, jaką broń nuklearna odgrywa w polityce międzynarodowej".