Kolej wjeżdża na wyższy poziom

Transport, aby odpowiedzieć na wyzwania, które niesie za sobą rozwój aglomeracji, musi być zintegrowany i wykorzystywać nowe technologie.

Szybki, ekologiczny i nowoczesny transport musi być dostępny nie tylko w miastach, ale zapewniać komunikację pomiędzy nimi. Z tego względu tak istotne jest, by kolej szła ścieżką digitalizacji i odważnie korzystała z najnowocześniejszych rozwiązań.

Aktualnie polska kolej szykuje się do zwiększenia szybkości pociągów kursujących pomiędzy aglomeracjami. Będą mogły jeździć z prędkością nawet 250 km/h. Prędkość powyżej najwyższych obecnie 200 km/h, w pierwszej kolejności będzie wprowadzana na Centralnej Magistrali Kolejowej, łączącej Warszawę z Krakowem i Katowicami. Pozwoli skrócić czas podróży do niespełna dwóch godzin. Będzie to możliwe dzięki modernizacji torów, a także nowym systemom sterowania ruchem kolejowym i łączności, poprawiającym bezpieczeństwo przejazdu i zwiększającym przepustowość linii.

Kolej zbliży miasta

Komunikację pomiędzy regionami i w ramach samych aglomeracji ma poprawiać budowa łącznic kolejowych. W 2017 r. dwie takie inwestycje – łącznica Kraków Zabłocie – Kraków Pogórze oraz łącznica w Suchej Beskidzkiej – pozwoliły na skrócenie podróży z Krakowa do Zakopanego o ok. pół godziny. Dalsze przyspieszenie przejazdu na tej trasie będzie możliwe po uruchomieniu łącznicy w Chabówce w 2023 r.

Tego rodzaju inwestycje będą zwiększać znaczenie kolei, przyciągać nowych pasażerów i poprawiać konkurencyjność pociągów wobec samochodów i krajowych połączeń lotniczych. W przyszłości kolej miałaby stać się kluczowym elementem zintegrowanego transportu, który pozwoli na szybkie przemieszczanie się „door to door", przy wykorzystaniu różnych, połączonych ze sobą i sprawnie skomunikowanych rodzajów transportu. Mają się do tego przyczynić m.in. powstające przy dworcach kolejowych w większych miastach centra przesiadkowe, umożliwiające przesiadkę z pociągu do autobusu czy tramwaju albo odwrotnie, a także korzystanie np. z systemu rowerów miejskich czy ekologicznych samochodów na godziny. Potencjał stanowi również koncepcja budowania infrastruktury, która pozwoli na ładowanie pojazdów elektrycznych przy stacjach kolejowych.

W planach inwestycji poprawiających połączenia międzymiastowe, które mają być zrealizowane w ciągu najbliższych pięciu lat, jest elektryfikacja przeszło 300 kilometrów linii kolejowych. Obejmie m.in. istniejące odcinki Ocice – Rzeszów, Lublin – Stalowa Wola Rozwadów, Ełk – Korsze i Węgliniec – Zgorzelec. Natomiast zelektryfikowanie linii w portach w Gdyni, Świnoujściu i Szczecinie usprawni tam transport towarowy.

Jednocześnie w naszym kraju prowadzona jest także modernizacja infrastruktury transportowej na szeroką skalę, m.in. w ramach Krajowego Programu Kolejowego. PKP Energetyka realizuje obecnie program modernizacji układów zasilania MUZA 2 oraz MUZA 3. W ramach tej inwestycji planowana jest modernizacja bądź budowa blisko 200 stacji zasilających na terenie całego kraju. Jest to ważne uzupełnienie dla modernizowanych linii kolejowych, które umożliwi podniesienie prędkości, z jaką będą mogły poruszać się pociągi.

Rozwój przewozów intermodalnych

Coraz większego znaczenia nabiera towarowy transport intermodalny. Jak podaje Urząd Transportu Kolejowego (UTK), w 2018 r. przetransportowano koleją ponad 17 mln ton ładunków intermodalnych. W porównaniu z 2017 r. masa przewiezionych towarów wzrosła o ponad 15 proc. – To doskonały wynik, ponieważ wzrost całej masy towarów przewiezionych przez kolej w 2018 r. wyniósł 4 proc., co oznacza, że intermodal rozwijał się dużo szybciej – zauważa Ignacy Góra, prezes Urzędu Transportu Kolejowego.

Transport intermodalny polega na przewożeniu towarów więcej niż jednym środkiem transportu z wykorzystaniem tej samej jednostki ładunkowej (np. kontenera) na całej trasie. Wartość światowego handlu wciąż rośnie, więc na globalnym rynku dochodzi do ujednolicenia norm i sposobów dostarczania ładunków. Nowoczesna logistyka wymusza połączenia wielu gałęzi transportu, a gigantyczne terminale przeładunkowe powstają w kolejnych krajach Europy. Choć Polska ma w Europie centralne położenie, dzięki czemu przebiegają przez nią najważniejsze korytarze transportowe, to jednak obecny udział przewozów intermodalnych we wszystkich rodzajach transportu jest wciąż za niski.

Według UTK udział przewozów z wykorzystaniem kontenerów różnymi środkami transportu powinien zostać zwiększony. Przykładowo pociąg powinien być wykorzystywany na najdłuższym odcinku trasy. Na początkowym i na końcowym fragmencie (czyli na tzw. pierwszej i ostatniej mili) towar może być dostarczony i odebrany przez transport drogowy. Tego rodzaju działania będą się wpisywać w proekologiczną politykę Komisji Europejskiej. Wyznaczyła ona rok 2030 jako cel dla przeniesienia na inne środki transportu 30 proc. drogowego transportu towarowego przewożonego na dystansie przekraczającym 300 kilometrów. Do roku 2050 powinno to być 50 proc.

Rośnie znaczenie innowacji

Zwiększanie efektywności i konkurencyjności kolei będzie wymagać coraz większej skali stosowania innowacji i nowoczesnych technologii.

Innowacje i nowoczesne technologie mają przyczyniać się również do dalszego ograniczania awarii sieci trakcyjnej. Przykładowo – liczba awarii zależnych od urządzeń sieci trakcyjnej (tzw. grupa I) przez lata utrzymywała się na stałym poziomie kilkuset rocznie. Jednak od trzech lat ich liczba regularnie spada – z 340 w 2016 r. do 114 w 2017 r. i 34 w 2018 r.

PKP Energetyka przeznaczyła w tym czasie na inwestycje prawie 300 mln zł i wdrożyła kilkanaście innowacyjnych projektów. M.in. od końca 2015 r. wdrażany jest zintegrowany system zapewnienia sprawności sieci. Składa się on z kilku współpracujących ze sobą elementów obejmujących zarządzanie brygadami i planowanie prac, zarządzanie bezpieczeństwem i utrzymaniem pojazdów kolejowych, aplikację dla pracowników informującą o usterkach oraz mobilny symulator jazdy. W tym roku rozpoczęto wdrożenie nowej funkcjonalności, opartej na sztucznej inteligencji. W roku przyszłym zadania będzie wstępnie planował i rozdzielał robot, wspierając planistów w wysyłaniu na miejsce usterki brygady wraz z odpowiednim pociągiem naprawczym. Kolejna funkcjonalność to użycie Open Railway Maps – znacznie nowocześniejszych i dokładniejszych niż stosowane do tej pory mapy Google'a.

PKP Energetyka realizuje obecnie 12 innowacyjnych projektów. – Jednym z najważniejszych jest praca nad nowymi rozwiązaniami w zakresie magazynowania energii. Projekt prowadzony wspólnie z NCBiR oraz naukowcami z Uniwersytetu Zielonogórskiego zakłada stworzenie nowoczesnego magazynu energii, który pozwoli na bardziej efektywne zarządzanie energią i będący odpowiedzią na wyzwanie, jakim są chwilowe bardzo wysokie napięcia sieci – mówi Marek Kleszczewski, dyrektor oddziału Usługi PKP Energetyka.

Rozwój usług utrzymania sieci trakcyjnej jest niezbędny, aby kolej mogła być szybka i niezawodna – a właśnie takiej potrzebują miasta przyszłości.

PKP Polskie Linie Kolejowe także pracują nad zwiększeniem bezpieczeństwa oraz sprawniejszym utrzymaniem i modernizacją infrastruktury kolejowej. Opracowywane są np. innowacyjna technologia pomiaru temperatury szyn czy system, który ma ograniczyć kradzieże sieci. Wprowadzane są także rozwiązania proekologiczne. Należy do nich system zarządzania oświetleniem, gdzie do zasilania obiektów kolejowych wykorzystywane są instalacje fotowoltaiczne, m.in. w nastawniach, biurach, halach napraw. Na stacjach, peronach i przejazdach montowane jest energooszczędne oświetlenie LED.

Innowacje i wdrażanie nowoczesnych technologii są niezwykle istotne na drodze kolei ku przyszłości. Nowoczesny transport, w tym kolej 4.0, będzie bardzo ważnym elementem gospodarki 4.0.