Przewodnik po badaniach profilaktycznych dla kobiet

Badania profilaktyczne – lekarze, media, reklamy, kampanie namawiają nas, żeby robić je regularnie. Czy jednak wiemy co, kto i kiedy powinien sprawdzać? Ważne, by nie zaniedbać, ale też nie przedobrzyć. Oto nasz przewodnik po najważniejszych dla kobiety badaniach profilaktycznych.

Badanie ginekologiczne

Każda kobieta powinna odwiedzać ginekologa minimum co dwa lata, a po 35.roku życia co rok. Częstsze wizyty są konieczne, kiedy stosujemy antykoncepcję hormonalną lub gdy w poprzednich badaniach lekarz zauważył nieprawidłowości. W czasie badania lekarz pobiera rozmaz dobadania cytologicznego lub kieruje na takie badanie.

Cytologia

Jest badaniem przesiewowym w kierunku raka szyjki macicy, pozwala na wczesne rozpoznanie stanu przedrakowego lub nowotworu. Polega ono na mikroskopowej ocenie komórek z tarczy i kanału szyjki macicy. Badanie nie jest bolesne.

- Każda kobieta, która współżyje powinna mieć wykonaną cytologię minimum raz na dwa lata – mówi dr Grzegorz Południewski, ginekolog. – Jeśli w badaniu wyjdą jakieś zmiany, lepiej powtarzać je co rok. Tak samo często wykonuje się badanie po 35. roku życia.

Najlepszym czasem na wykonanie badania cytologicznego jest okres pokrwawieniu, ale można ją wykonać przez cały cykl.

Wyniki badania cytologicznego podawane są najczęściej według klasyfikacji Papanicolau, obecnie ocenę wykonuje się również wg Bethesda.

Jak interpretować wyniki:

Grupa I - prawidłowe komórki powierzchownych warstw nabłonka wielowarstwowego płaskiego tarczy szyjki macicy, komórki gruczołowe z kanału szyjki oraz pojedyncze komórki zapalne.

Grupa II - obok komórek stwierdzanych w grupie pierwszej widać liczne komórki zapalne, komórki nabłonkowe wykazujące zmiany zwyrodnieniowe oraz komórki pochodzące z procesów regeneracyjnych. Nie ma komórek nowotworowych. Może ona świadczyć o zapaleniu lub nadżerce.

Grupa III - w rozmazie widać komórki z cechami przedrakowymi. Mogą wynikać z silnego stanu zapalnego i zniknąć po leczeniu, ale taki wynik wymaga pilnej konsultacji z lekarzem.

Grupa IV - w rozmazie komórki o cechach raka płaskonabłonkowego przedinwazyjnego.

Grupa V - komórki nowotworowe odpowiadające rakowi płaskonabłonkowemu naciekającemu szyjki macicy lub innemu nowotworowi złośliwemu szyjki lub trzonu macicy.

Badanie piersi

Badanie palpacyjne, czyli ręczne sprawdzanie piersi kobieta powinna wykonywać raz w miesiącu. Jak należy się badać, pokaże ginekolog w czasie wizyty. Powinien je też wykonywać raz do roku. Najlepszym momentem na samobadanie jest pierwsza połowa cyklu – najlepiej po ciepłej kąpieli.

Kolejnym sposobem badania piersi jest USG, które wykrywa zmiany łagodne i nowotworowe. Jest badaniem nieinwazyjnym i bezpiecznym. W przeciwieństwie do mammografii można je wielokrotnie powtarzać.

Wskazaniem do badania mogą być różnego rodzaju stwardnienia, których wcześniej nie było - np. guzki, czy tzw. zaciągnięcie skóry, nietypowy wyciek z sutka u kobiet, które nie są w ciąży ani nie karmią, zmiany w brodawce lub guzki w dołach pachowych.

Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania, najlepiej wykonać je w pierwszej połowie cyklu miesiączkowego.

Badać mogą się już kobiety młode, lekarze zalecają wykonywanie tego badania co roku. - Po 35. roku życia minimum to badanie co dwa lata – mówi dr Południewski.

Jak wygląda badanie USG?

Kładziemy się na leżance bez stanika, a lekarz smaruje nam piersi żelem,po czym przesuwa po każdej z nich głowicą z dołu do góry, z góry na dół i na boki; bada też doły pachowe, by sprawdzić, czy węzły chłonne nie są powiększone.

Dokładniejszą metodą diagnostyczną, wskazaną dla kobiet po 45. roku życia, których piersi składają się w dużej części z tkanki tłuszczowej i włóknistej, jest mammografia. Różni się od USG tym, że przy pierwszym badaniu wykorzystuje się fale ultradźwiękowe, a podczas mammografii – promienie rentgenowskie.

Mammografia jest badaniem radiologicznym, czyli prześwietleniem. Na płycie układamy piersi, najpierw jedną, potem drugą, a technik radiolog dociska je z góry drugą płytą. Następnie zmienia się położenie płyt. Teraz obejmują każdą pierś z boków. Musimy wytrzymać kilka sekund, jak zwykle przy prześwietleniu. Dostajemy cztery klisze z dołączonym opisem lekarza.

Mammografię powinny wykonywać co dwa lata kobiety po 45. roku życia.- Może być wykonywana naprzemiennie z USG – dodaje dr Południewski.

USG może pomóc w diagnostyce u kobiet stosujących hormonalną terapię zastępczą. Dlaczego? Tkanka gruczołowa w obrazach badań ma kolor jasny,tłuszczowa ciemny. Zmiany rakowe USG wykrywa jako plamy ciemne,mammografia jako jasne. Dlatego u kobiet, które mają przewagę tkanki gruczołowej zmiany będą lepiej widoczne na obrazie z USG, a u starszych, z przewagą tkanki tłuszczowej – w mammografii. Piersi kobiet przyjmujących hormony mają więcej tkanki gruczołowej, są jakby „młodsze”.

Przed jednym i drugim badanie trzeba podać swój wiek, datę ostatniej miesiączki, czy rodziłyśmy dzieci, karmiłyśmy piersią, bierzemy leki hormonalne oraz czy w rodzinie występował rak piersi.

USG dopochwowe

W profilaktyce raka jajników stosowane jest kolejne badanie ultrasonograficzne – USG transwaginalne, czyli dopochwowe.

Wykonuje się je za pomocą głowicy dopochwowej na leżąco z nogami ugiętymi w kolanach. Ważne, żeby przed badaniem całkowicie opróżnić pęcherz. W trakcie badania lekarz ocenia budowę narządów rodnych: trzon macicy, jej kształt, położenie w miednicy, grubość endometrium, czyli błony śluzowej macicy oraz jajniki i ich wymiary.

- Badanie zwykle przeprowadza lekarz podczas normalnego badania ginekologicznego lub zleca je jako badanie dodatkowe – mówi dr Południewski. – Powinno być wykonywane po 35. roku życia.

Hormony

Czy w ramach badań profilaktycznych powinnyśmy też sprawdzać regularnie poziom hormonów? - Nie ma to sensu, jeśli z cyklem nic się nie dzieje, kobieta regularnie miesiączkuje i nie ma innych problemów – wyjaśnia ginekolog. – Te badania niewiele wnoszą, warto je wykonać tylko w przypadku nieregularnego cyklu, widocznych zaburzeń hormonalnych (trądzik, owłosienie itp.) albo problemów z płodnością.

Doktor dodaje też, że nie ma potrzeby wykonywania żadnych dodatkowych badań podczas przewlekłego stosowania antykoncepcji hormonalnej.- Jedyne, co można rozważyć to badanie czynnika Leiden, czyli sprawdzenie predyspozycji zachorowania na chorobę zakrzepowo-zatorową – wyjaśnia doktor Południewski. – Wskazaniem jest występowanie choroby w rodzinie, ale badanie jest drogie i niestety zwykle się go nie robi.

Ciąża

Więcej badań muszą wykonywać kobiety w ciąży. Na samym początku lekarz zaleci badania krwi: morfologię (należy ją powtarzać w ciąży co 4-6tygodni), oznaczenie grupy krwi, WR, czyli test na kiłę, testy na HBS, czyli żółtaczkę typu B i wirus HCV – żółtaczkę typu C. Zaleca się też wykonanie testu na obecność wirusa HIV powodującego AIDS.

- Te badania wykonuje się rzadziej, wskazaniem jest jedynie ciąża lub jej planowanie, chociaż większość ciężarnych nie miała robionych wszystkich tych testów – dodaje ginekolog.

Na początku ciąży warto zbadać się też na toksoplazmozę, chorobę wywoływaną przez pasożyta, szczególnie niebezpieczną dla płodu oraz różyczkę u kobiet, które nie były na nią szczepione i nie chorowały.

W ciąży przynajmniej trzy razy należy przeprowadzić badanie ultrasonograficzne płodu: ok. 12. tygodnia ciąży, później ok. 20 tygodnia i przed porodem. Badanie służy ocenie rozwoju płodu, jego wyglądu i funkcjonowania.

Ciężarne, które mają więcej niż 35 lat lub w ich rodzinie występowały wady genetyczne powinny wykonać dodatkowo test Pappa, czyli badanie wykrywające zespół Downa. Wykonuje się je ok. 11-12 tygodnia ciąży.

Ok. 20-22 tygodnia ciąży wykonuje się test obciążeniowy z glukozą, który pokazuje czy mamy do czynienia z cukrzycą ciężarnych albo jej ryzykiem.Wtedy powtarza się również badanie w kierunku toksoplazmozy.

Czasem sprawdza się również poziom żelaza (w podejrzeniu anemii) i parametry nerkowe. Co 4-6 tyg. Ciężarna powinna robić też badanie morfologii krwi i moczu.