MDM wreszcie zabytkiem

Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa została wpisana do rejestru zabytków.

Taką decyzję podjął mazowiecki konserwator zabytków. Wpisanie tego socrealistycznego osiedla do rejestru zajęło mu ponad pół roku.

Dlaczego się na to zdecydował?  - Jest to założenie wyjątkowe w skali kraju jeśli chodzi o walory achitektoniczno-przestrzenne i urbanistyczne związane z okresem socrealizmu. Nowa Huta już od wielu lat jest wpisana do rejestru zabytków. MDM też wymaga ochrony. Tym bardziej, że dzieją się tam teraz niekorzystne rzeczy. Budynki są modernizowane, docieplane, wymienia się stolarkę na plastikową. Te działania powinny być jednak prowadzone pod kontrolą konserwatora - tłumaczył potrzebę ochrony Rafał Nadolny, konserwator zabytków.

MDM była sztandarową i kosztowną inwestycją państwa realizowaną etapowo lecz w imponującym tempie, w ramach Sześcioletniego Planu Odbudowy, często opisywaną w prasie i pokazywaną w kronikach Warszawy.

- Przy jej projekcie zastosowano zasadę jednolitej, wielkoskalowej kompozycji, przeciwstawionej przedwojennej - wielkomiejskiej, ale ówcześnie ocenianej jako „kapitalistyczna" i „chaotyczna" – zabudowie Warszawy – tłumaczy Agnieszka Żukowska, rzecznik urzędu konserwatorskiego.

Podkreśla, że osiedle posiada wartość historyczną jako w pełni autentyczny dokument epoki komunizmu, artystyczną - jako reprezentatywna, wielkoprzestrzenna realizacja architektury i urbanistyki socrealistycznej, zależnej od wzorców radzieckich oraz naukową jako autentyczny przedmiot badań.

Kompleks z mieszkaniami dla 45 tys. osób powstał na ruinach mieszczańskiej zabudowy z XIX w. Budowano go w latach 1950-57. Nowe miejsce musiało być zrealizowane zgodnie z estetyką narzuconą przez Stalina, czyli socrealizmem. "Monumentalne place, szerokie ulice i rozległe parki, projektowane i budowane zgodnie z tą nową metodą twórczą, miały być pomnikiem dyktatora oraz symbolem początku nowej epoki w dziejach" - mówił dr Błażej Brzostek z Instytutu Historii Uniwersytetu Warszawskiego.

Zespół projektujący MDM I oraz II - w składzie: Józef Sigalin, Stanisław Jankowski, Jan Knothe, Zygmunt Stępiński i inni - opracował wariantowe plany urbanistyczne i architektoniczne przewidujące wybudowanie w trzech etapach - do 1955 roku, na obszarze 80 ha - 6000 mieszkań dla 45 000 mieszkańców z bogatą infrastrukturą socjalno – usługową oraz komunikacyjną.

Zespół zabudowy określany jako MDM I oddano do użytku 22 lipca 1952 roku, co jeszcze upamiętnia data umieszczona na chodniku u wylotu ulicy Waryńskiego. Jednocześnie, w 1950 roku, rozpoczęto budowę MDM II, uzupełniając po lipcu 1952 roku zabudowę w pierzei placu Zbawiciela i dalej, wzdłuż ul. Marszałkowskiej do placu Unii Lubelskiej.

Prace przy MDM II ukończono dopiero w sierpniu 1955 roku. Powiązane z MDM I i II osiedle MDM III (tzw. „Latawiec") opracował zespół projektujący – w składzie: Eleonora Sekrecka, Stanisław Jankowski, Jan Knothe, Zygmunt Stępiński i inni.

- Akcentując ten fragment wielkoprzestrzennego założenia Osi Stanisławowskiej poszerzono Aleję Wyzwolenia, tworząc rodzaj wydłużonego placu o ośmiobocznej linii obu pierzei. Rekreacji - obok obszernych terenów zieleni - służyć miały dwa kina (wybudowano jedno, do dziś działające pod nazwą „Luna" – mówi Żukowska.

Dodaje, że Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej nigdy nie zrealizowano w całości. Kiedy kontynuowanie budowy przestało być ideologicznie istotne nie dokończono już drugiego i trzeciego etapu budowy (tj. MDM II i III).

Granice MDM określone przez konserwatora biegną ulicami Wilczą, Lwowską i Polną (obejmując cześć budynków po jej zachodniej stronie na wysokości Waryńskiego) niemal do pl. Unii Lubelskiej, potem fragmentarycznie m.in. Marszałkowską, Emila Zoli i Litewską, al. Armii Ludowej do pl. Na Rozdrożu, później Koszykową i al. Róż, odcinkami al. Ujazdowskich, ul. Chopina, obejmując budynki przy ul. Armanda Calinescu, następnie Piękną i Kruczą.