Antoni Jawornicki w szkicach, projektach i wspomnieniach

„Antoni Jawornicki (1886 – 1950) – architekt i urbanista" – Dom Spotkań z Historią, ul. Karowa 20, tel. 22 255 05 05 wernisaż 19.08, godz. 18, wystawa czynna do 18.09 wstęp wolny

Architekt, urbanista, rysownik i malarz. Zaprojektował m.in. budynek przy ul. Karowej 20. Właśnie tam, w siedzibie Domu Spotkań z Historią, 19 sierpnia rozpocznie się wystawa przypominająca jego sylwetkę

Na pomysł zorganizowania ekspozycji poświęconej jednemu z najwybitniejszych architektów dwudziestolecia międzywojennego wpadł jego wnuk Andrzej Kurczewski. Wystawa „Antoni Jawornicki (1886 – 1950) – architekt i urbanista" pierwszy raz pokazana została w 2009 r. w Podkowie Leśnej. Od tego czasu eksponatów przybyło. Teraz zobaczyć na niej można blisko 20 plansz poświęconych życiu i pracy architekta. Są to głównie materiały pochodzące z rodzinnego archiwum.

Na początku było pole

Podzielone tematycznie plansze ilustrują m.in. życie prywatne Jawornickiego. Zamieszczono tam m.in. fotografie rodzinne. Ale też dokumenty. Na przykład dyplom Ecole Speciale d'Architecture, paryskiej uczelni, na której architekt się kształcił.

Jedna z plansz zatytułowana „Warszawa przyszłości" poświęcona jest początkom działalności Jawornickiego.

– Wszystko wskazuje na to, że już w 1916 r. współtworzył plany południowej części Warszawy, m.in. Pola Mokotowskiego – wymienia Maria Sołtys z warszawskiego oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich SARP.

Wystawa prezentuje także m.in. projekty konkursowe na opracowanie pl. Saskiego z roku 1945 (dzisiejszy pl. Piłsudskiego), plany domów dla urzędników m.in. przy ul. Racławickiej czy al. Wojska Polskiego oraz dla osób prywatnych, w tym jeden na Saskiej Kępie.

Znajdziemy tu również oryginał projektu drugiego pod względem wysokości po Prudentialu wieżowca stolicy lat 30. XX w. (dzisiaj jest to siedziba Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych przy ul. Kopernika 36/40). A także najbardziej znany plan urbanistyczny Jawornickiego – miasta ogrodu Podkowa Leśna. Jeszcze inna plansza przedstawia plany modernizacji wnętrz hoteli Bristol i Europejskiego.

– Antoni Jawornicki w 1925 r. pracował także przy rozbudowie ratusza i zagospodarowaniu pl. Teatralnego – mówi kuratorka. – Odpowiadał za regulację terenów Cytadeli na Żoliborzu, ukształtowanie rejonu Osi Saskiej w Warszawie. Brał udział w pracach nad „Planem regulacyjnym m.st. Warszawy".

Ucieczka narysowana

Jawornicki był projektantem bardzo różnorodnym, jego prace nie prezentują jednego konkretnego stylu.

– Widać to choćby na przykładzie tak różnych projektów, jakimi są neoromański kościół o charakterze włoskim w Pyrach i siedziba polskiej IMKI, bardzo funkcjonalnego zarówno estetycznie, jak i użytkowo obiektu – wyjaśnia Sołtys.

Jedna z plansz, zatytułowana „Pro publico bono", przedstawia gmachy użyteczności publicznej, m.in. Szpital Przemienienia Pańskiego na Pradze, gmach IMCA przy Konopnickiej, a także gmach przy Karowej 20. Dziś mieści się tam DSH. Dawniej była tam siedziba Banku Cukrownictwa z Poznania.

– Jawornicki jest też autorem planu zabudowy Dynasów na Powiślu. To zresztą jego pierwszy zrealizowany projekt – tłumaczy kuratorka.

Prawdziwym rarytasem są cztery dodatkowe plansze przedstawiające szlak, którym Jaworniccy opuszczali miasto w czasie Powstania Warszawskiego.

– Zatytułowaliśmy je „Exodus". Są to szkice wykonane na cienkich bibułkach. Widzimy tu na przykład wózek wypełniony przedmiotami, jakie rodzina zdołała ze sobą zabrać. Jedzie nim również starsza kobieta – zdradza Sołtys.

Wystawie towarzyszy pokaz filmu „Skarby z teczki Antoniego Jawornickiego".

– Dokument nagrany został przez Związek Podkowian. Naszego bohatera wspominają w nim m.in. córka Maria Magdalena oraz wnukowie Andrzej i Jacek Kurczewscy – dodaje Sołtys.