Przedmioty na cmentarzu czarnych ciał

Trwa 6. Europejski Festiwal Sztuki Performance EPAF 2011. Jako ostatnia w sobotę ok. godz. 21 wystąpi Nathalie Mba Bikoro. Z performerką, fotografem, muzykiem i filmowcem rozmawia Anna Kilian.

Wykłada pani filozofię kultury na uniwersytecie w Greenwich. A z jaką kulturą pani się utożsamia, będąc wykształconą w Wielkiej Brytanii Gabonką?

Nathalie Mba Bikoro: Najciekawsze w relacji do swoich korzeni jest łatwość ich zdefiniowania, gdy jest się z dala od swego kraju. Ja już jako ośmiolatka pierwszy raz wyjechałam z Gabonu, by leczyć białaczkę w Holandii. Praktycznie przez dwa lata mieszkałam w szpitalu. Potem przebywałam we Francji, ale dopiero w Londynie, gdzie studiowałam i gdzie robię doktorat, poczułam tę wspaniałą wieloetniczną atmosferę. Czerpię inspirację z gabońskiego folkloru, ale się do nich nie ograniczam. O mojej sztuce mogę mówić w sposób złożony i przywoływać różne konteksty interpretacyjne, ale mogę ją też podsumować prosto – chodzi w niej o miłość i rodzinę.

Wideo towarzyszące pani występowi zostało zainspirowane postacią Saartjie Baartman, słynnej „hotentockiej Wenus".

W Afryce każdy ją zna. Dzięki filmowi „Czarna Wenus" Abdela Kechiche'a dowiedziało się o niej w zeszłym roku także wielu Europejczyków. Nie mówi się tylko o tym, że jej szczątki wróciły z Francji do RPA w tragicznym stanie, zostały celowo zniszczone...

Czy kwestia podmiotowości ciała, czarnego ciała, wygląda tak samo w Afryce i Europie?

W Europie wygląda to gorzej. Zaczęło się od XX-wiecznych ruchów awangardowych, kiedy dadaiści i ekspresjoniści „odkryli" kulturę Afrykańczyków dla sztuki. Ale jednocześnie uprzedmiotowili nasze ciała, które razem z tą sztuką trafiły do muzeów, swoistego cmentarza ciał. Stereotypy pokutują wszędzie, ale z pewnymi już się uporaliśmy dawno temu. Dlatego wielkim zaskoczeniem był dla mnie trailer „Wojny żeńsko-męskiej" (film Łukasza Palkowskiego – przyp. red.), w którym czarnego mężczyznę charakteryzują uwagi na temat rozmiarów jego penisa, a do tego każe się mu mówić łamaną polszczyzną. Takie uproszczenia zdarzały się jeszcze w latach 50. XX w. Ale dziś?! Proszę tego nie odbierać jako krytyki Polski, z którą jestem mocno związana dzięki mojemu przyszłemu, polskiemu mężowi. Przyjeżdżam tu nie po raz pierwszy, uczyłam się też polskiego. Jestem bardzo ciekawa, jak na mój performance zareaguje tutejsza publiczność.