Wielka bezdomna aktorka

W 109. rocznicę urodzin kino Iluzjon przygotowuje przegląd pięciu ocalałych filmów z udziałem wybitnej artystki Idy Kamińskiej. Start w czwartek.

źródło: EAST NEWS

*„Nie posiada wdzięku gwiazdy filmowej, (…) ale szlachetną grą, zmianami czułej twarzy, siłą uczucia odpowiada wybornie duchowości sympatycznej dziewczyny” – chwalił Idę Kamińską przed laty krytyk pisma „Kinema”

+zobacz więcej

„Żydzi Warszawy! Nie wiem, kto zrobił lepiej? Ja, która wyjechałam, czy Wy, którzy zostaliście. Wy macie swój dom, ja tego domu nie posiadam” – te słowa Ida Kamińska skierowała do widowni Teatru Żydowskiego w 1975 r. Odwiedziła wówczas Warszawę w 50. rocznicę śmierci matki. Od siedmiu lat mieszkała już w Nowym Jorku, dokąd – przez Wiedeń i Tel Awiw – przywiódł ją los przymusowej emigrantki, z polskim „dokumentem podróży” bez prawa powrotu w dłoni.

Kamińska, której imię od trzech lat nosi Teatr Żydowski, urodziła się 4 września w Odessie w 1899 r. Już jako pięciolatka zagrała na scenie Jardin de Hiver. Ale jej „dorosły” debiut nastąpił w 1916 r. na deskach założonego przez rodziców Teatru Żydowskiego. Zaś w latach 20. to ona z kolei rozpoczęła działalność innej placówki kulturalnej – Warszawskiego Żydowskiego Teatru Artystycznego. Ida występowała na Ukrainie, w Belgii, we Francji i w Wilnie. A po wybuchu II wojny światowej, kiedy na skutek bombardowania straciła mieszkanie i teatr, wyjechała, by pracować we Lwowie, w kirgiskim Frunze i Moskwie.

W komunistycznej Polsce kierowała teatrami żydowskimi w Łodzi, Wrocławiu i Warszawie, jednocześnie wyjeżdżając na tournée po Europie, obu Amerykach, Izraelu i Australii. Aż do czasu, gdy propaganda antysemicka sprawiła, że opuściła Polskę na zawsze.

Niestety, z jej filmowego dorobku – dziewięciu obrazów – zachowało się niewiele, choć przygodę z kinem zaczęła wcześnie, debiutując na ekranie w 1912 r. w „Mirełe Efros” w roli wnuczki tytułowego bohatera. W Iluzjonie zobaczymy ją w „Bezdomnych” Aleksandra Martena (1939) – ostatnim filmie jidysz wprowadzonym na ekrany przed wybuchem wojny, w „Ulicy Granicznej” Aleksandra Forda (1948), dokumencie Nathana Grossa „My, którzy przeżyliśmy” (1948), będącym kroniką powojennego życia Żydów, w „Czarnej sukni” Janusza Majewskiego (1967) i czechosłowackim „Sklepie przy głównej ulicy” Jana Kadara i Elmara Klosa (1965). Za główną rolę Rozalii Lautmann aktorka otrzymała nominację do Oscara i Złotego Globu oraz wyróżnienie w Cannes.